دوره ی تسلط ادبیات جغتایی (قرن 10 ه.ق)

از قرن 15 میلادی / 9 ه.ق به بعد سه زبان کتابت در آسیای میانه پدید آمد.

1- ترکی شمالی: بر اساس ادبیات قبچاق

2- ترکی شرقی: بر اساس لهجه های مردم آسیای میانه

3- ترکی غربی: بر اساس لهجه های اوغوز

ترکی شرقی را به مناسبت نام جغتای فرزند دوم چنگیز خان که در آن منطقه حکومت داشت، ترکی جغتایی نامیده اند.

ادبیات جغتایی از زمان امیر تیمور پدید آمد و با ظهور شاعر بلند پایه ای به نام امیر علیشیر نوایی - وزیر سلطان حسین بایقرا، حاکم هرات- (884 ه.ق / 1441 م – 906 ه.ق/ 1501 میلادی) به کمال رسید و  زبان ادبی این منطقه شد.

نوایی سرآمد شعرای زمان خود بود و زبان های فارسی، عربی را مانند زبان ترکی به خوبی می دانست. نوایی در کتاب مجالس النفایس، که می توان آن را اولین تاریخ ادبیات ترکی شرقی دانست، از 300 شاعر ترک زبان نام برده است که گروهی از آنها به فارسی هم شعر گفته اند.

در رواج و تکامل ادبیات جغتایی فرمانروایان آسیای میانه نیز سهم به سزایی داشتند، چرا که بسیاری آز آنها خود شاعر بودند و از شاعران چه از لحاظ مادی و چه از لحاظ معنوی حمایت می کردند.